درباره تاجیکستان (2)

عدم دسترسی تاجیکستان به آبهای آزاد و احاطه آن از سوی سایر کشورهای منطقه خود موقعیتی محدود کننده برای این کشور قلمداد می شود، که از این جهت فرصت مناسبی را برای مناطق آزاد ایران از جمله چابهار، اروند، قشم و کیش فراهم می آورد تا فرصتها و امکانات مناسبی را برای جذب سرمایه گذاری و مبادلات دوجانبه از طریق کشور تاجیکستان بوجود آورند. در صورت فراهم شدن زمینه های سرمایه گذاری و انتقال دانش فنی این کشور می تواند از منبع مهم پاک و بدون آلودگی محیط زیست انرژی آبی استفاده کند و حتی با صدور آن درآمد ارزی کسب کند. با این توجه که تاجیکستان یکی از مراکز عمده ی تولید برق در دوره اتحادیه شوروی سابق بوده است. انرژی آبی یکی از مزیت های قابل رقابت در تاجیکستان بوده، به طوری که می تواند زمینه ساز رشد مراکز کشت پنبه، کارخانجات ریسندگی، بافندگی و فراوری پنبه شود. به علاوه این وفور نسبی نیرو کشور تاجیکستان را قادر ساخته تا مقادیر صنایع متکی به برق مانند آلومینیوم داشته باشد.
کشاورزی بخش اصلی اقتصاد تاجیکستان را تشکیل می دهد. پنبه مهم ترین محصول کشاورزی این کشور محسوب می شود و بیش از نیمی از تولیدات این محصول در جنوب غربی کشور تولید می شود. سایر محصولات کشاورزی تاجیکستان عبارت از گندم و غلات، میوه جات و سبزیجات است. صنایع غذایی در ارتباط با تولیدات کشاورزی و زمینه هایی از قبیل میوه جات، روغن های طبیعی و تنباکو متمرکز است. معادن طلا و نقره در تاجیکستان به مقدار فراوان یافت می شود و قابلیت گسترش فراوان دارد. گفته می شود معادن نقره این کشور در جهان نظیر ندارد. پس از استقلال این کشور در سال ۱۳۷۰(۱۹۹۱)، برخی کشورهای غربی مانند ایتالیا در این معادن سرمایه گذاری کردند. همچنین معادن زغال سنگ و سنگ مرمر سیاه نیز به مقدار زیاد در این کشور وجود دارد. هر سال ۴۵۰ هزار تن شمش آلومینیوم در کارخانه آلومینیوم سازی تاجیکستان تولید می شود. از دیگر ذخایر کانی این کشور می توان به آهن، تنگستن، سرب، روی، مس، قلع، جیوه، آنتیموان، نمک، فلوراید و کلسیم طبیعی، مقدار کمی نفت و گاز طبیعی، سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی، و لعل بدخشان که بسیار معروف است، اشاره کرد. این کشور همچنین دارای ذخایر غنی اورانیوم است، که تولید آن مورد استفاده روسیه قرار می گیرد.
بخش صنعت در تاجیکستان شامل نیروگاه های برق و کارخانجات آلومینیوم اساسا بر صنایع کاربر و صنایع تبدیل مواد اولیه بومی و وادرات استواراند. ۳۸ درصد محصولات عمومی را صنایع سنگین و در بخش صنایع سبک نیز صنایع مربوط به استحصال پنبه، قالیبافی، دوزندگی، چرمسازی و پای افزار، و کارگاه های ابریشم مشغول به کار هستند. صنایع سنگین الکتروانرژیک، استخراج معادن کوهستانی، ماشین سازی و صنایع و مصالح ساختمانی، صنایع تولیدی لوازم مهندسی، فلزکاری، ماشین آلات ایستگاه های نیرو و ماشین آلات کشاورزی از دیگر فعالیت های صنایع سنگین و صنایع واسطه ای می باشند. ظرفیت تولید ۵۰۰ هزار تن آلومینیوم در سال در ناحیه ریگار با استفاده از آلومینیوم مورد نیاز اتحاد شوروی سابق بود.
این کشور از تنوع مواد معدنی برخوردار است اما مقادیر آنها اندک است. این کشور منابع اندکی از نفت دارد و روزانه ۸۲۵۲ بشکه نفت تولید میکند.
در تاجیکستان ۵۰۰ کیلومتر خط آهن بدون احتساب خطوط صنعتی وجود دارد که مناطق مهم تاجیکستان را به هم مرتبط می‌کند. خجند در شمال به دره فرغانه و دوشنبه، و نیز قرقان تپه مرکز پنبه کاری تاجیکستان از طریق راه آهن به ترمز وصل می شود. شبکه راه آهن تاجیکستان سپس به راه اهن ازبکستان می پیوندد.
در این کشور در مجموع ۲۹۹۰۰ کیلومتر جاده وجود دارد که ۲۱۴۰۰ کیلومتر آن شوسه است. جاده اصلی تاجیکستان جاده ای است که شهر شمالی خجند را به دوشنبه وصل می کند و سپس به فاروق در ایلت بدخشان متصل می شود. جاده های دیگر با کیفیتی پایین تر خجند را به دوشنبه و از آنجا به شهرهای جنوبی و قرقان تپه وصل می کند.
اقلام وارداتی تاجیکستان شامل نفت و گاز، انرژی الکتریکی، آهن و فولاد، فلزات غیرآهنی، محصولات شیمیایی، ماشین الات ساختمانی، تولیدات چوبی و کاغذی، صنایع سبک، صنایع غذایی، تولیدات کشاورزی است. مهم ترین اقلام وارداتی را غذا، سوخت و انرژی الکتریکی، فلزات غیرآهنی، مواد و فرآورده های شیمیایی، ماشین آلات ساختمانی، صنایع سبک، صنایع غذایی، تولیدات کشاورزی است.
در بین اقلام صادراتی، آلومینیوم و الیاف کتانی بیشترین سهم را دارد.
شرکای صادرات تاجیکستان که به آلومینیوم، برق، پنبه، میوه و سبزیجات محدود می شود شامل کشورهای هلند ۴۰/۷ درصد، ترکیه ۳۱/۷ درصد، ایران ۵/۴ درصد، ازبکستان ۴/۸ درصد و روسیه ۴/۷ درصد است.
واردات به تاجیکستان بیشتر از کشورهای روسیه ۲۴/۶ درصد، قزاقستان ۱۰/۸ درصد، ازبکستان ۱۰/۲ درصد، چین ۸/۶ درصد و آذربایجان ۸ درصد است.